«Et par le pouvoir d’un mot
Je recommence ma vie;
Je suis né pour te connaître,
pour te nommer:
Liberté!» *)

Paul Eluard (1942). (Getoonzet door Fr. Poulenc)

 *) En krachtens één woord, begin ik mijn leven opnieuw. Ik ben geboren om jou te kennen, om je te noemen bij je naam: vrijheid!

We zijn voor de vrijheid in de wieg gelegd. Ze is immers de speelruimte, waarbinnen we bewegen en ademhalen. De vrijheid is een zegen. Ze is het liedje dat aan onze wieg werd gezongen. We koesteren haar als een gunst.

We kunnen het niet laten om het speeldoosje met dat liedje telkens weer op te winden. We krijgen er niet genoeg van en draaien het litanietje eindeloos af. Of we laten het dichters en componisten voor ons doen, zoals Eluard en Poulenc.

Een aangeboren trek is ze, de vrijheid, of liever: een aangeboren gebrek. De keerzijde van speelruimte is immers het onvermogen om met onszelf samen te vallen. Die gapende kier in ons bestaan, die angstaanjagende spatie, waarin zin, zelf en zekerheid verdwijnen: die is een niet te stelpen bron van melancholie. In een pathetische bui noemen we de vrijheid dan ook een vloek. Ze irriteert en beklemt ons als een niet af te schudden last.

De vrijheid is ons toegespeeld. Ze laat ons niet los en laat niet met zich sollen. Ze heeft het spel geopend – en we zijn onontkoombaar aan zet. Soms kunnen we niet anders dan een pas op de plaats maken. Stelling nemen is dan prematuur – of gewoon uitgesloten. Ook dat is vrijheid. Ze dwingt ons tot haar spel, maar jaagt ons niet op. Ook ‘geen mening’ is een keuze. Wat weten we immers? Van de onwetendheid weet de vrijheid alles af. Ze is haar zuster.

De vrijheid maakt ons tot wat we zijn. Ze is meer dan een noodzakelijk kwaad of een voorwaarde voor geluk. Ze is zeker meer dan een luxe die we ons pas kunnen permitteren, als onze maag is gevuld, zoals cynische geesten ooit beweerden. Vrijheid is onze eerste ademteug en onze laatste snik. Zij is doel en zin genoeg voor al onze levens.

Daarom gaan we voor de vrijheid door het vuur. Alles in ons komt in verzet als iemand maar een vinger naar haar uitsteekt.

Tegen de vrijheid zeggen we u en ja en amen.