Demonstraties verbieden en indammen of toelaten? Standbeelden neerhalen van helden, die in de geschiedschrijving al van hun voetstuk waren gevallen, of niet? Mensen van de BDS-beweging (de beweging die Israël maximaal wil boycotten) op hun beurt boycotten, of niet? Welk life matters en welk in minder mate? Wie heeft er gelijk en wat is waarheid? Ik weet het soms echt niet. Misschien ook, omdat er geen Gelijk bestaat en er geen Waarheid is. Er zijn wel bepaalde dingen waar, denk ik.
Waar lijkt me, dat er in de (On-)Verenigde Staten van Amerika onveranderd een messcherpe scheidslijn loopt tussen zwart en wit, een kloof die de samenleving en de politiek meer dan ooit polariseert. Waar lijkt me verder, dat deze problematiek diepe wortels en vergaande gevolgen heeft, dat ze dieper en verder gaat dan culturele regelingen en politieke maatregelen kunnen gaan. Waar lijkt me, dat de scheidslijn diep is verankerd in het dagelijks leven (met andere woorden: ‘systemisch’ is) en dat ze dus niet van vandaag op morgen kan worden veranderd – hetgeen overigens een reden is, om daar vandaag al een begin mee te maken. Waar lijkt me ook, dat het gevaar van een nieuwe burgeroorlog (als die er niet al is) op termijn niet ondenkbaar is, zeker als de toenemende verharding niet stopt en zolang degene die daarin een cruciale rol kan vervullen, de president, iemand is die zichzelf niet in de hand heeft, laat staan zijn land.
Waar lijkt me, dat ook in Europe racisme zijn wortels en haarwortels diep in de poriën van de samenleving, de economie en de cultuur heeft vastgezet – zij het lang niet in die mate als in de USA – en dat we er nog lang niet zijn, alle ingezette middelen ten spijt. Waar lijkt me ook, dat een opeenstapeling van frustraties, vernederingen en teleurstellingen in het dagelijks leven bij zwarte mensen ertoe leidt, dat gebruiken en objecten (lees: Zwarte Piet en standbeelden) meer zijn dan kinderspel en grote-mensen-speelgoed. Waar lijkt me, dat er niet zoiets bestaat als ‘slechts symbolen’, dat symbolen daarentegen harde materie zijn. Waar lijkt me, dat schelden wel degelijk pijn doet.
Waar lijkt me, dat de geschiedenis geen gesloten boek is, dat collectieve herinneringen zo sterk kunnen zijn verweven met het eigen levensverhaal, dat ze tot een vorm van fantoompijn worden, dat er erfelijke trauma’s uit ontstaan – met het recht om als zodanig erkend te worden. Waar lijkt me ook, dat ik die fantoompijn niet kan wegredeneren. Ook lijkt me waar, dat het relativeren van gevoelde of ervaren vernedering in het dagelijks leven niet werkt – net zo min als ik bij iemand het gevoel van schaamte kan wegredeneren, als ik haar of hem in het sociale verkeer heb geschoffeerd of als ik me anderszins niet aan elementaire beleefdheidsregels heb gehouden. (Ik ga immers niet alleen over die regels en dus ook niet over de gevolgen van de overtreding ervan.)
Waar lijkt me verder, dat niet alles racisme en een belediging is en dat niet iedereen kan claimen, zwart te zijn en beledigd te worden. Waar lijkt me dat sommigen maar al te gretig in de slachtofferhuid kruipen.
Waar lijkt me ook, dat ik als witte man het recht heb, om te protesteren tegen racisme, ook als niet-slachtoffer. Waar lijkt me verder, dat er witte mannen zijn, die zelf het slachtoffer zijn van extreemrechts geweld en dat deze ervaring misschien ook solidariserend kan zijn. Waar lijkt me, dat ik weliswaar niet kan eisen, dat mijn solidariteit wordt aanvaard, maar dat ik wel het recht heb om het aanbod te doen.
Waar lijkt me, dat antiracisme onlosmakelijk verbonden moet zijn met een onvoorwaardelijke inzet tegen antisemitisme – en dat dit nogal eens ontbreekt. Waar lijkt me, dat het niet aangaat om als antiracist te zeggen ‘dat je niets hebt tegen Joden, maar…’ (en om dat dan BDS te noemen); waar lijkt me ook, dat het woord antizionisme vaak een erg doorzichtige dekmantel is voor subtiel antisemitisme. Waar lijkt me ook dat je, als je het bestaansrecht van Israël indirect en feitelijk ter discussie stelt, je er dan ook bij moet zeggen, waar het eeuwig vogelvrije Joodse volk dan naar toe moet? Waar lijkt me ook, dat er aan antiracistische acties soms ook mensen meedoen, die bij historisch of hedendaags geweld tegen andere volkeren wegkijken of die dit wegpraten, omdat hun Leider in Ankara dat zo wil. Waar lijkt me, dat dit gegeven het soms erg moeilijk maakt, om onkritisch te kijken naar deze acties en om er onbekommerd aan mee te doen.
Waar lijkt me overigens ook, dat we, zonder bij voorbaat alles met de mantel der liefde te bedekken, tolerant moeten zijn als we fouten maken. Waar lijkt me ook, dat het verlammend is, om elkaar meteen het woord te ontzeggen, als we nog zoeken naar de juiste formuleringen en ons daarbij soms wat ongelukkig of onwennig uitdrukken. Waar lijkt me ook, dat het nergens toe leidt als we elkaar voortdurend op de vingers tikken, in plaats van te proberen de handen inéén te slaan. Waar lijkt me vooral, dat het racisme de vijand is. En dat wij, slachtoffers en anderen, niet elkaars vijanden zijn, maar samen de vijanden van dit racisme.
Waar lijkt me tenslotte, dat je kunt discussiëren over het bovenstaande wankelende statement. Waar lijkt me, dat er dan ook moet worden gediscussieerd – en niet worden gehoond of weggekeken.
